«اللهم ارزقني فيه الذهن و التنبيه و باعدني فيه من السفاهه و التمويه واجعل لي نصيبا من کل خير تنزل فيه بجودک يا اجود الاجودين»«خدايا مرا در اين روز هوشياري و بيداري (در راه اطاعتت) نصيب فرما و از حماقت و جهالت و کار باطل دور گردان و از هر خيري که در اين روز نازل مي گردد براي من نصيبي قرار ده به حق جود و کرمت اي بخشنده ترين بخشايشگران»شرح دعا (1) «اللهم ارزقني فيه الذهن و التنبيه» «خدايا مرا در اين روز هوشياري و بيداري (در راه اطاعتت) نصيب فرما»منظور از هوشياري و بيداري چيست؟هر انساني در طول عمر خويش اعمال بسياري را انجام مي دهد که از دو حالت خارج نمي باشد، يا در راه اطاعت و فرمانبرداري الهي بوده و يا در راه معصيت و نافرماني ذات اقدس پروردگار، که آنان که عمر خويش را در راه اطاعت الهي به سر برده اند سعادتمند و آنان که در راه و مسير معصيت و نافرماني او قدم برداشته اند، شقاوتمندند، شايد در اينجا سئوالي پيش آيد که بيان اين مطلب با هوشياري چه ارتباطي دارد؟ که در جواب اين سئوال بايد گفته شود انسان موجودي است فراموشکار که ممکن است هر چيز ارزشمندي را فراموش کند، به طوري که خداوند عزوجل بارها در قرآن انسانها را به امر به معروف و نهي از منکر نسبت به يکديگر سفارش مي فرمايد تا در هر لحظه از عمر، يکديگر را از خواب غفلت که آنها را از ذات اقدس الهي دور مي سازد، بيدار کنند و لحظه لحظه از عمر خويش را همراه با اطاعت و فرمانبرداري از دستورات الهي سپري سازند چرا که چرخش تمام امور دنيا و آخرت و کل جهان هستي به امر يکتا پروردگار عالميان است: «انَّ الامرَ کُّله لِلّه»(1) «به درستي که تمام امور به فرمان خداوند است» و کسي که در طول عمر خويش پروردگار خود را ياد ننموده و فراموش کند خداوند نيز بر آن بنده نظر رحمتش را نمي افکند. چنانچه در قرآن مي فرمايد: «فاذکروني اذکرکم»(2) «پس مرا ياد کنيد تا شما را ياد کنم» و خداوند به بندگانش به وسيله آيات قرآن و نشانه هايي که در زمين و آسمان وجود دارد بارها تذکر مي دهد: «و يبين آياته لناس لعلهم يتذکرون»(3) «وخداوند آياتش را براي مردم بيان مي کند تا شايد هوشيار و متذکر گردند.» تا شايد هوشيار گشته و يادآور نعمتهاي الهي گردند و از خداي خويش غافل نگشته و به سر منزل سعادت دست يابند اما انسان دائما در خسران و زيان است: «ان الانسان لفي خسر»(4) «همانا انسان در خسران و زيان است». مگر کساني که ايمان آورده و عمل صالح انجام دهند: «الا الذين آمنوا و عملو الصالحات»(5) «به جز کساني که ايمان آورده و عمل صالح انجام مي دهند.» که اکثر آنان نيز به خداوند ايمان نمي آورند : «فلا يومنون الا قليلا»(6) «به جز اندکي ايمان نياورند» چرا که اکثر آنان از خدا و پروردگار خويش غافلند: «و هم عن الآخره هم غافلون»(7) «و ايشان از آخرتشان غافلند.» لذا براي آنکه براي هميشه از اين خواب و بي هوشي ،که انسان را از ياد پروردگار خويش رها مي سازد، رها گشته و نجات يابيم، به خدا پناه برده و در اين روز از او مي خواهيم که هوشياري و بيداري را براي اطاعت و فرمانبرداريش به ما عطا فرمايد... اهمیت عقل (هوش و دانش و بیداری )به فرموده امام صادق علیه السلام امام صادق علیه السلام در رابطه با اهمیت عقل(هوش و دانش و بیداری )چنین فرمودند: «دِعامَةُ الاِْنْسانِ الْعَقْلُ وَ الْعَقْلُ مِنْهُ الْفِطْنَةُ وَ الْفَهْمُ وَ الْحِفْظُ وَ الْعِلْمُ وَ بِالْعَقْلِ يَكْمُلُ وَ هُوَ دَليلُهُ وَ مُبْصِرُهُ وَ مِفْتاحُ اَمْرِهِ فَاِذا كانَ تَاْييدُ عَقْلِهِ مِنَ النّورِ كانَ عالِما حافِظا ذاكِرا فَطِنا فَهِما فَعَلِمَ بِذلِكَ كَيْفَ وَ لِمَ وَ حَيْثُ وَ عَرَفَ مَنْ نَصَحَهُ وَ مَنْ غَشَّهُ فَاِذا عَرَفَ ذلِكَ عَرَفَ مَجْراهُ وَ مَوصولَهُ وَ مَفْصولَهُ وَ اَخْلَصَ الْوَحْدَانِيَّةَ لِلَّهِ وَ الْإِقْرَارَ بِالطَّاعَةِ فَإِذَا فَعَلَ ذَلِكَ كَانَ مُسْتَدْرِكاً لِمَا فَاتَ وَ وَارِداً عَلَى مَا هُوَ آتٍ يَعْرِفُ مَا هُوَ فِيهِ وَ لِأَيِّ شَيْ‏ءٍ هُوَ هَاهُنَا وَ مِنْ أَيْنَ يَأْتِيهِ وَ إِلَى مَا هُوَ صَائِرٌ وَ ذَلِكَ كُلُّهُ مِنْ تَأْيِيدِ الْعَقْل»(8) پایه شخصیت انسان، عقل است و هوش و فهم و حافظه و دانش از عقل سرچشمه می گیرد ، عقل ، انسان را کامل می کند و راهنما و کلید کار اوست و چون عقلش به نور خدایی موید باشد ، دانشمند و حافظ و متذکر و باهوش و فهمیده باشد و از این رو بداند چگونه و چرا و کجاست و خیرخواه و بدخواه خود را بشناسد و چون آن را شناخت ، روش زندگی و پیوست و جداشده ی خویش را بشناسد و در یگانگی خدا و اعتراف به فرمانش خالص و مخلص شود و چون چنین کند ، از دست رفته را جبران کرده ، بر آینده مسلط گردد و بداند در چه وضعی است و برای چه در اینجاست و از کجا آمده و به کجا می رود ؟ که اینها همه از تایید عقل است.» شرح دعا (2)«و باعدني فيه من السفاهه و التمويه» « و مرا در اين روز از حماقت و جهالت و کار باطل دور گردان.» دوري از حماقت و کارهاي لغو و بيهوده انسان که صفت اشرف مخلوقات را با خود به همراه دارد، سزاوار نمي باشد که در سفاهت و حماقت به سر برده و به کارهاي لغو و بيهوده به سر برده و به کارهای لغو و بیهوده بپردازد. چرا که خداوند او را عبث و بيهوده نيافريده، بلکه او را آفريده است تا عبادت و بندگي خداوند را به جا آورده و به درجات عالي انساني دست يابد: «و ما خلقت الجن و الانس الا ليعبدون»(9) «جن و انس را خلق نکردم مگر براي اينکه مرا به يکتايي پرستش کنند.» و انساني از سفاهت و حماقت به دور است که به خداوند ايمان آورده و دستورات او را اجرا نمايد .چنانچه امام صادق علیه السلام در حدیثی چنین فرمودند: «لَیْسَ بَیْنَ الْإِیمَانِ وَ الْکُفْرِ إِلَّا قِلَّةُ الْعَقْلِ قِیلَ وَ کَیْفَ ذَاکَ یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ یَرْفَعُ رَغْبَتَهُ إِلَی مَخْلُوقٍ فَلَوْ أَخْلَصَ نِیَّتَهُ لِلَّهِ لَأَتَاهُ الَّذِی یُرِیدُ فِی أَسْرَعَ مِنْ ذَلِکَ»(10) «میان ایمان و کفر فاصله ای جز کم عقلی (سفاهت) نیست. عرض شد: چطور این گونه می باشد ای پسر رسول خدا؟فرمود:بنده خدا متوجه مخلوقی می شود (وحاجت خود را از او که خود نیازمند خداست ،می طلبد)در صورتی که اگر با خلوص نیت متوجه خدا شود،آنچه خواهد در نزدیک تراز آن وقت به او رسد.» و کسي که چنين باشد (به خدا ایمان آورده باشد) هيچگاه به سوی کسی جز خداوند دست نیاز دراز نکرده و به کارهاي لغو و بيهوده دست نخواهد زد. چنانچه خداوند عزوجل نيز در قرآن يکي از صفات مومنان را چنين بيان مي فرمايد: «والذين هم عن اللغو معرضون»(11) «و ايشان (مومنان) کساني هستند که از کارهاي لغو و بيهوده دوري و اعراض مي نمايند» لذا در اين روز از خداوند مي خواهيم که ما را در گروه مومنان حقيقي قرار داده و از اعمال سفيهانه و احمقانه که جزء کارهاي لغو و باطل چيز ديگري نمي باشد، دور فرمايد. شرح دعا(3)«واجعل لي نصيبا من کل خير تنزل فيه بجودک يا اجود الاجودين» «و از هر خيري که در اين روز نازل مي گردد براي من نصيبي قرار ده به حق جود و کرمت اي بخشنده ترين بخشايشگران»خیرکثیرهمان طور که در روايات و آيات قرآن موجود مي باشد ماه رمضان ماهي است که خداوند در آن درهاي رحمت و نعمت خود را به روي بندگان خويش مي گشايد به طوري که سرنوشت انسانها در اين ماه رقم مي خورد چرا که شبهاي قدر در اين ماه واقع شده و اين ماه، ماه فزوني خير و برکت است که قلم و مرکب و هر زباني قاصر از بيان آن مي باشد و اين عجز و ناتواني انسان از نام بردن تک تک اين خيرات و طلب آنها از خداوند باعث گرديده است که از ذات اقدس الهي به حق آن بخشندگي اش که بخشنده تر از او نيست بخواهيم که در اين روز از هر خيري که نازل مي گردد، ما را هم بهره مند سازد.نکته ها1-اعمالی را که انسان در طول عمر خويش انجام مي دهد از دو حالت خارج نمي باشد، يا در راه اطاعت و فرمانبرداري الهي بوده و يا در راه معصيت و نافرماني ذات اقدس پروردگارمی باشد. 2- انسان موجودي است فراموشکار که ممکن است هر چيز ارزشمندي را فراموش کند، به طوري که خداوند عزوجل بارها در قرآن انسانها را به امر به معروف و نهي از منکر نسبت به يکديگر سفارش مي فرمايد تا در هر لحظه از عمر، يکديگر را از خواب غفلت که آنها را از ذات اقدس الهي دور مي سازد، بيدار کنند. 3- انسان که صفت اشرف مخلوقات را با خود به همراه دارد، سزاوار نمي باشد که در سفاهت و حماقت به سر برده و به کارهاي لغو و بيهوده به سر برده و به کارهای لغو و بیهوده بپردازد. 4- باشد ماه رمضان ماهي است که خداوند در آن درهاي رحمت و نعمت خود را به روي بندگان خويش مي گشايد به طوري که سرنوشت انسانها در اين ماه رقم مي خورد.پي نوشتها:1- آل عمران/154 2-بقره /152 3- بقره/ 221 4- عصر / 2 5- عصر / 3 6- نساء/ 155 7- روم/ 7 8-اصول کافی ،ج1،صص29-30. 9- ذاريات/ 56 10- اصول کافی ،ج1،ص30. 11-مومنون/3.