علامه سید مرتضی عسکری در سال ۱۲۹۳ شمسی در سامراء در خاندان علم و دانش پرور عریقی متولد شد. پدر بزرگوار ایشان، آیت الله سید محمد حسینی معروف به شیخ الاسلام فرزند آیت الله سید اسماعیل شیخ الاسلام و داماد آیت الله میر محمد شریف عسکری تهرانی معروف به خاتمه‌المحدثین بود.
ایشان از ده سالگی به حوزه های علوم دینی پای گذاشت، مقدمات و بخش هایی از سطوح را در همان شهر تحصیل کرد و در سال ۱۳۱۰ شمسی در عصر مرجعیت آیت الله العظمی حائری به حوزه علمیه قم مشرف و ادامه دروس سطوح را در محضر بزرگانی همچون آیت الله شیخ محمدحسین شریعتمدار ساوجی و آیت الله سید شهاب الدین مرعشی در فقه و اصول و لمعه و قوانین و رسایل و مکاسب و بخشی از کفایه را تعلم کرد. وی سپس از آنجا به سامراء بازگشت و ادامه کفایه و فقه اجتهادی و اصول خارج را از اساتید بزرگ آن شهر از جمله آیت‌الله آقا میرزا حبیب الله اشتهاردی و آیت‌الله سید محمدرضا شوشتری تحصیل کرد.

ایشان در سن قریب ۲۰ سالگی اولین حرکت اجتماعی خود را با تأسیس مدرسه‌ای کوچک در سامراء شروع کرد و بعدها این کار را در شهر کاظمین(۱۳۶۳هـ.ق) با تأسیس مدرسه ابتدایی ادامه داد. این مدارس بعدها به شهرهای بصره، دیوانیه، حله، کاظمین و نعمانیه پای نهاده و در مقاطع مختلف مهدکودک، دبستان و دبیرستان ، دخترانه و پسرانه و مراکزی برای تعلیم و تربیت بزرگسالان گسترش یافت و بعدها در سال ۱۳۸۴هـ.ق. به تأسیس یک دانشگاه با دو دانشکده علوم اسلامی و ادبیات عربی ادامه یافت. این مجموعه بزرگ و بسیار موثر تا زمانی که ایشان از عراق هجرت کرده و به لبنان و بعد به ایران آمد، برپا بود و در سال ۱۳۸۹هـ.ق. به دست دولت بعثی عراق نابود شد.

یکی دیگر از حرکات اجتماعی بزرگ ایشان، مبارزات سیاسی گسترده‌ای بود که از عصر دولت پادشاهی عراق تا عصر حزب بعث برای احقاق حقوق شیعیان عراق انجام داد. ایشان در این دوران در راس روحانیان مبارز عراق بود و شهدای بزرگی چون آیت‌الله سید محمدباقر صدر و سید مهدی حکیم و سید محمدباقر حکیم در شمار این گونه از علما قرار داشتند که ایشان سرانجام با روبرو شدن با خطر اعدام از عراق گریخت.

یکی دیگر از کارهای اجتماعی ایشان تشکیل و تاسیس صندوق خیریه ای بود که با برپا کردن دو درمانگاه و سپس شروع به ایجاد یک بیمارستان بزرگ ادامه یافت و با بیرون آمدن از عراق به سرنوشت نامعلومی گرفتار شد و این مجموعه کاری شبیه به کمیته امداد امام انجام می‌داد.

از بزرگترین کارهای علامه تحقیقات نوینی است که شهرت ایشان بیشتر مرهون آن است. این تحقیقات کارهای نو و روشهای نوینی در تحقیقات اسلامی پدید آورد و در واقع راه نوینی در تبیین اسلام شیعی و دفاع از آن بود. اولین نمونه از این گونه تحقیقات در سال ۱۳۷۵ه.ق به نام “عبدالله بن سبا و اساطیر اخری” نشر یافت که در عالم اسلام شهرت یافت و تاثیرگذار شد و در مجله الازهر، دو مقاله و نقد در مورد آن نوشته شد.این کتاب تا حدود ۴ جلد ادامه یافت. بعد از ان “خمسون ومئه صحابی مختلق”(یکصد و پنجاه صحابى ساختگى) در سه جلد و “معالم المدرستین” در ۳ جلد و “القران الکریم و روایات مدرستین”در ۳ جلد و سر انجام محموعه بزرگی از رساله های کوچک به نام بر گستره کتاب و سنت، بخشی از تالیفات ایشان می‌باشد. این کتابها به زبانهای انگلیسی، فارسی، ترکی و اردو و بخشی از آنها به زبانهای ایتالیائی، روسی و … ترجمه و نشر شده اند.

علامه بیش از سی و پنج سال قبل به ایران آمد و ازهمان ابتدا به ادامه راهی که در عراق آغاز کرده بود، پرداخته، تبلیغ و ترویج و تحقیق و خدمت به محرومان و اقامه جماعت و بعدها تاسیس مراکز علمی همچون دانشکده علوم اسلامی را وجهه همت خویش قرار داد. امروز دانشکده اصول الدین که سالها از تاسیس آن می‌گذرد، در شهر های قم، دزفول و تهران در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا مشغول و کار پرورش محقق را بر عهده گرفته است.
بحث‌‌های علمی و مناظرات ایشان با دانشمندان مذاهب و ادیان گوناگون جهان، بسیار روشنگرانه و منحصر به فرد است و بسیاری از این مباحثات به صورت کتاب انتشار یافته‌اند. علامه عسکری، ریاست دانشکده اصول‌الدین را که خود بنیانگذار آن بوده‌اند، بر عهده داشتند.
ایشان در سومین همایش چهره‌‌های ماندگار در مهر ماه سال ۸۲ به عنوان یکی از نخبگان فرهیخته و برجسته علمی ـ فرهنگی معرفی شدند. همچنین بزرگداشت علامه عسکری در سومین اجلاس مجمع جهانی اهل بیت ـ علیهم‌السلام ـ در تابستان سال ۱۳۸۲ در تهران برگزار شد.

گزیده فعالیت‌‌ها و آثار علمی علامه عسکری
الف) تألیفات عربى
۱ـ مئه و خمسون صحابى مُختلَق (سه جلد)؛ ترجمه فارسی: یکصد و پنجاه صحابى ساختگى.
۲ ـ عبدالله ‌بن سبا و أساطیر أخرى (دو جلد)؛ عنوان ترجمه فارسی: عبدالله ‌بن سبا و دیگر افسانه‌‌های تاریخی.
۳ـ أحادیث ام‌المومنین‌ عـائشـه؛ ترجمه فارسی: نقش عایشه در تاریخ اسلام.
۴ـ معالم المَدرستَین (سه جلد)؛ ترجمه فارسی: ویژگی‌‌ها و نشانه‌‌های دو مکتـب.

۵ـ القرآن الکریم و روایات المدرستین (سه جلد).
۶ ـ عقائد الإسلام من القرآن الکریم (سه جلد)؛ عنوان ترجمه فارسی: عقاید اسلام در قرآن.
۷ـ قیام الأئمّه بإحیاء الدین (چهارده جلد).
۸ـ دورالأئمّه فى إحیاء السنّه.
۹ـ مقدّمه «مرآه العقول فى شرح أخبار آل الرسول» (دو جلد).
۱۰ـ مقدمه برای کتاب سیری در صحیحین محمدصادق نجمی.

۱۱ـ مع أبى‌الفتوح التلیدی فى کتابه: «الأنوار الباهره».
۱۲ـ مع الدکتور الوردى فى کتابه: «وعّاظ السلاطین» (جلد اوّل).
۱۳ـ آراء و أصداء حول‌ عبدالله‌ بن‌ سبـا و روایـات‌ سیف‌ فی‌ الصحف‌ السعودیه.
۱۴ـ طبّ الرضا علیه السلام و طبّ الصادق علیه السلام.
۱۵ـ مصطلحات إسلامیه.

۱۶ـ مصطلحات قرآنیه.
۱۷ـ الإحتفال بذکرى الأنبیاء و عباداللّه الصالحین.
۱۸ـ الصحابی و عدالته.
۱۹ـ خلفاء المدرستین.
۲۰ـ من حدیث النبی صلی الله علیه و آله و سلم : یکون لهذه الأمّه أثنا عشر إماما.

۲۱ـ على مائده الکتاب و السنّه (۱۶ جلد):
السجده على التربه؛ البکاء على المیت؛ زیاره قبور أنبیاء و أئمّه و الصلحاء؛ التوسّل بالنبى صلی الله علیه و آله و سلم و التبرّک بآثاره؛ الصلوات على محمد صلی الله علیه و آله و سلم و آله؛ یکون لهذه الأمّه اثنا عشر قیّما؛ عداله الصحابه؛ عصمه الأنبیاء؛ البناء على قبور الأنبیاء و الأولیاء؛ الشفاعه؛ البَداء؛ الجبر و التفویض و القضاء و القَدَر؛ صلاه أبى بکر؛ المتعه أو الزواج المؤقّت؛ شیعه اهل البیت علیه السلام و… .

۲۲ـ حدیث الکساء من طُرق الفریقین؛ ترجمه فارسی: حدیث کساء در کتب‌ معتبر مکتب‌ خـلفـا و مکتـب‌ أهل‌ بیت‌ و روایات‌ صلوات‌ بر محمد و آل‌ محمـد صلی الله علیه و آله و سلم.
۲۳ ـ تعلیم‌ الصلاه‌ ۲۴ـ المصحف فى روایات الفریقین.
۲۵ـ صفات الله ـ جلّ جلاله ـ فى روایات الفریقین.

۲۶ـ آیه التطهیر فى مصادر الفریقین.
۲۷ـ آخرین‌ نماز پیامبر (ترجمه صلاه ابی بکر).
۲۸ ـ در راه‌ وحدت‌، ترجمه‌ و نگارش‌: ع‌. م‌. سردارنیـا، تهـران‌: بـنیـاد بعثـت‌، ۱۳۶۱٫

ب) تألیفات فارسی
ـ ادیان آسمانى و مسأله تحریف.
ـ نقش ائمّه علیه السلام دراحیای دین (چهارده جلد).
ـ بر گستره کتاب و سنّت (۱۶ جلد):
تاریخ حدیث پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ، شیعیان اهل بیت علیه السلام، ازدواج موقّت در اسلام، توسّل به پیامبر خدا، بَداء یا محو و اثبات الهی، صفات خداوند در دو مکتب، شفاعت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ، آیه تطهیر، عصمت انبیا، ایجاد بنا بر قبور انبیا و اولیا، سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در گریه بر میت، سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در زیارت قبور، سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در سجده بر تُربت، سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در صلوات، سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در زیارت انبیا و صُلحا، قرآن در دو مکتب.