پاسخ اجمالی
بر اساس باور شیعه، لقب فاروق و صدیق از القابی است که رسول خدا (ص) برای امیرالمؤمنین علی (ع) ذکر کرده، و فاروق از ریشه “فرق” به معنای جدا کننده بین حق و باطل است و صدیق صیغه مبالغه از “صدق” به معنای بسیار راست گو می باشد. البته عده ای از اهل تسنن “بنا به استناد روایاتی به پیامبر (ص)”، این القاب را برای عمر و ابوبکر ذکر کرده اند که به عقیده امامیه این احادیث ساختگی بوده و مورد پذیرش نیست.Перемычки

پاسخ تفصیلی
پیش از ورود به پاسخ، یادآوری این نکته ضروری است، روایاتی که از رسول خدا (ص) در باره حضرت علی (ع) نقل شده، بسیار فراوان است و طبق گفته ابن ابی الحدید معتزلی: اسبابی که دشمنان به وسیله آن خواستند نور فضایل آن حضرت را خاموش کنند خداوند همان را علتی برای انتشار آوازه اش در شرق و غرب عالم قرار داد.[۱]

مخالفان علی (ع) زمانی که نتوانستند از نشر فضایل حضرت جلوگیری کنند، در صدد چاره دیگر بر آمدند و با ساختن احادیث جعلی تصمیم گرفتند که اذهان را از ایشان منصرف کنند که این کار دو نتیجه اساسی برای آنها در بر داشت: اول، کم اهمیت جلوه دادن مناقب و فضایلی که از رسول خدا (ص) در باره امیرالمؤمنین علی (ع) رسیده است، با القای این معنا که این فضایل از مختصات ایشان نبوده بلکه در باره دیگران نیز بیان شده است. دوم، شخصیت موازی و همگون ساختن، در قبال آن حضرت است.

در روایات متعدد از امامیه و اهل سنت، لقب فاروق (جدا کننده حق از باطل) و صدّیق (راست گو) از القاب امیرالمؤمنین علی (ع) شمرده شده است.

در آغاز به تعدادی از روایات که از طریق امامیه در این زمینه رسیده است اشاره می کنیم و سپس به بررسی روایات اهل سنت می پردازیم:

الف. روایات از طریق امامیه:
۱٫ امیرالمؤمنین علی (ع) در فرازی از حدیثی طولانی که بعد از جریان ثقیفه ایراد کرده اند، فرمودند: من راست گوی بزرگ و فرق گذارنده بین حق و باطل هستم… .[۲]

۲٫ هم چنین فرمود: من بنده خدا و برادر رسول خدا (ص) هستم، منم صدیق اکبر و هر کس پس از من مدّعى این مقام شود دروغ گو و بهتان زننده است، من پیش از این که مردم نماز بخوانند مدت هفت سال با حضرت رسول نماز مى‏خواندم.[۳]

۳٫ از ابوذر غفارى (ره) روایت شده است که وى گفت: از پیغمبر شنیدم در باره على بن ابى طالب (ع) مى‏فرمود: اى على تو اولین کسى هستى که به من ایمان آوردى و اولین فردى خواهى بود که در روز قیامت با من مصافحه مى‏کنى و تویى بزرگ ترین راست گویان، و تویى فاروق، که بین حق و باطل را از هم جدا می کنى، و تو پیشواى اهل ایمانى و … .[۴]

ب. روایات از طریق اهل سنت:

عقیلی از دانشمندان اهل سنت از علی (ع) نقل می کند که آن حضرت فرمود: من بنده خدا و برادر رسول خدا (ص) هستم، منم صدیق اکبر و هر کس پس از من مدّعى این مقام شود دروغ گو و بهتان زننده است. [۵]

البته عده ای از اهل تسنن “با استناد به روایاتی از پیامبر (ص)”، این القاب را برای عمر و ابوبکر ذکر کرده اند که به عقیده امامیه این احادیث ساختگی بوده و مورد پذیرش نیست.

علامه امینی در کتاب الغدیر می گوید: از جمله احادیث ساختگی که به عبد الله فرزند عمر نسبت می دهند این حدیث است -که ذهبی و نیز سیوطی در تاریخ الخلفاء ثبت کرده اند-: پسر عمر مى‏گوید: «ابو بکر را به درستى صدیق خوانده‏اید. عمر را به درستى فاروق نامیده‏اید که چون تیر آهنى است.

علامه امینی بعد از نقل این روایت و ساختگی بودن آن، روایات جعلی دیگری از او نقل کرده، سپس به نقد آن می پردازد.[۶]

در حدیث دیگری از ابن عباس نقل شده است: هیچ درختی در بهشت نیست، مگر روی برگ های آن نوشته شده “لا إله إلّا اللَّه، محمد رسول اللَّه، أبو بکر الصدّیق، عمر الفاروق، عثمان ذو النورین” هیچ خدایی نیست جز خدای یگانه، محمد رسول خداست، ابوبکر راست گو است، عمر فاروق است، و عثمان صاحب دو نور است.
علامه امینی می فرماید: این حدیث از جعلیات علی بن جمیل رقی است و از طرق مختلف از کتب عامه کذاب بودن او به اثبات رسیده است.[۷]

[۱]. ابن ابی الحدید، عبد الحمید، شرح نهج البلاغه، ج ۴، ص ۱۱۱، کتابخانه آیت الله مرعشی، قم، ۱۴۰۴ ق.
[۲]. طبرسی، احمد بن علی، الإحتجاج، ص ۷۳، نشر مرتضی، مشهد، ۱۴۰۳ ق.
[۳]. شیخ صدوق، الخصال، ج ۲، ص ۴۰۲، انتشارات جامعه مدرسین، قم، ۱۴۰۳ ق.
[۴]. شیخ طوسی، الأمالی، ص ۱۴۸، انتشارات دار الثقافه، قم، ۱۴۱۴ ق.
[۵]. عقیلی، الضعفاء الکبیر، ج ۵، ص ۴۲۸٫
[۶]. ر.ک: امینی، عبد الحسین، الغدیر فى الکتاب و السنه و الادب، ج ۱۰، ص ۵۴ به بعد.
[۷]. همان، ج ۵، ص ۴۷۶ -۴۷۸٫

منبع: اسلام کوئست