به گزارش پایگاه اطلاع رسانی شیعیان، به مناسبت شبهای قدر خبرگزاری ابنا با استاد طباطبایی گفتگویی داشته است:

ابـنا: ماه مبارک رمضان از نیمه گذشته است و شاید هنوز بعضی‏ها توشه ای از این ایام بر نداشته باشند. به نظر شما اینگونه افراد چه کنند؟

ــ بسم الله الرحمن الرحیم. پیامبر اکرم(ص) در شب اول ماه رمضان خطبه ای خواندند و مردم را به کارهایی ارشاد کردند و فرمودند: «شما به ضیافت خدا دعوت شده اید». وقتی شما به ضیافتی دعوت می شوید خود را برای حضور در آنجا مهیا می کنید و آمادگی برای رسیدن به آنجایی که دعوت شده اید را کسب می کنید. مثلاً خود را تمیز می کنید و لباس های مطلوب می‏پوشید.

این آداب، هم برای جسم است و هم برای روح. پس برای حضور در ضیافت خدا، اول باید خود را پاکیزه و آماده حضور در مهمانسرای خداوند کنیم. سپس باید بار خود را سبک کنیم تا برای مهمانی خدا آماده شویم. پاکیزگی با گناه نکردن حاصل می شود و سبک‏باری با توبه.

لذا می‏بینیم بیشترین سفارشی که برای ماه مبارک رمضان آمده “گناه نکردن” است. اگر در غیر ماه رمضان کسی گناه نکند ثوابی برای او نمی نویسند؛ ولی در ماه رمضان گناه نکردن ثواب دارد. می فرماید که نفس کشیدن و خوابیدن شما ثواب تسبیح دارد.

بنابراین بهترین توصیه به همه کسانی که می‏خواهند توشه مناسبی از این ایام بردارند این است که گناه نکنند.

ابـنا: امشب، یکی از سه شبی است که احتمال دارد شب قدر باشد. خدا در این شب از ما چه می خواهد و ما باید به چه درجه ای برسیم که مطلوب خداوند باشد و رضایت او حاصل شود؟

ــ خداوند متعال در سوره قدر می‏فرماید: «لَیلَهُ الْقَدر خَیرٌ مِن أَلْفِ شَهر * تَنَزَّلُ الْمَلائکَهُ وَالرُّوحُ فِیهَا بإذنِ رَبِّهِم مِن کُلِّ أَمر». انسان باید به همین “کل امر” برسد. کل امر یعنی همه چیز؛ یعنی حد اعلا. ما در هر چیزی که مربوط به ما می شود باید «حد اعلا»ی آن را کسب کنیم؛ مانند حد اعلای معرفت به خدا. در این صورت است که خداوند از ما راضی می شود.

ابـنا: حد اعلایی که در شب قدر می‏توانیم از خدا بخواهیم چیست؟

ــ حد اعلایی که باید بخواهیم “خیر دنیا و آخرت” است. قدر یعنی اندازه گیری. اندازه گیری ها که صورت می گیرد، قضا به حکم می شود. برای همین می گویند “قضا و قدر”. پس در شب قدر برنامه ریزی می شود و خداوند حکم می کند که این کار بشود یا نشود. من در شب قدر بالاترین چیزی را که باید بخواهم این است که “کل خیر دنیا و آخرت” را بخواهم.

ابـنا: این خیر دنیا و آخرت همان چیزی است که ما می خواهیم یا همان چیزی است که خدا می خواهد؟

ــ شاید خیر دنیا و آخرت چیزی باشد که از نظر ما خیر نباشد؛ همانطور که خداوند می فرماید: «عَسَى أَنْ تَکْرَهُوا شَیئاً وَهُوَ خَیرٌ لَکُم». گاهی هم انسان فکر می کند که چیزی خیر است ولی شر در آن است «عَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَیئاً وَهُوَ شَرٌّ لَکُمْ»؛ مثل کسی که بیماری قند دارد اما از خوردن غذاهای شیرین لذت می برد و گمان می کند خوب و خیر است ولی در واقع برای او ضرر دارد و شر است.

بسیاری اوقات من از یک مسأله و حادثه ای اکراه دارم ولی وقتی برای من خیر است باید خود را به آن راضی کنم. پس بهتر است که انسان در تقدیرات الهی همیشه تسلیم باشد. بنابراین خیر دنیا و آخرت آن خیری است که خداوند برای دنیا و آخرت ما مقدر می‏سازد.

ابـنا: قبول دارید که این رضایتمندی، گفتنش آسان است؛ اما عمل کردن به آن سخت است و به این راحتی نیست؟ چه کنیم تا به مقدرات الهی راضی باشیم؟

ــ این بیشتر به علم آدمی بستگی دارد. انسان باید بفهمد و باور کند. این فهمیدن و باور کردن را “یقین” می‏نامند. افرادی را در نظر بگیرید که ساعت ها کلاس می‏روند و درس می‏خوانند و بالاخره صبح زودی از خواب بیدار می شوند و به امتحان کنکور می روند تا به دانشگاه برسند. با اینکه کار سختی است پس چرا آن را انجام می دهند؟ برای اینکه مطلوب ذهنی آنها رسیدن به درجات بالای علمی است و باور دارند که رسیدن به این درجات، با این دشواری ها حاصل می شود.

ما باید باور کنیم که بعد از مرگمان غیر از این دنیا، زندگی بهتری از آنچه که اکنون فکر می کنیم وجود دارد. اگر این باور وجود داشت، تلاش می‏کنیم که هرچه در این زندگی هست را عوض کنیم و خودمان را بهتر از آنچه هستیم قرار دهیم.

پس آنچه برای رضایتمندی انسان مهم است اول “معرفت” است. معرفت، شناخت خدا و شناخت زندگی است. دوم اینکه روش های خدا برای سعادتمندی را براحتی بپذیرد. باید باور کنیم آنچه او برای ما تقدیر کرده خیر و صلاح و درست است و به همان خودمان را راضی کنیم.

البته همانطور که گفتید رسیدن به این مرحله چندان راحت نیست. پیامبر اکرم(ص) در بخش دیگری از همان خطبه می فرماید: « إنّ أنفسکم مرهونهٌ بأعمالکم فَفُکُّوها باستغفارکم». یعنی جان شما در رهن اعمال و کارهای شماست. پس این اعمال ماست که ما را به آمادگی برای رسیدن به این مرحله می‏رساند.

ابـنا: مثلاً چه اعمالی؟

ــ استغفار، قرآن خواندن، دعا کردن و گناه نکردن از جمله اعمالی است که این آمادگی را ایجاد می‏کند. یکی دیگر از مهمترین اعمالی هم که در روایات آمده “خدمت به خلق” است.

ابـنا: پیشنهاد عملی شما برای شب های قدر ـ خصوصاً برای جوانانی که در این شب ها به صورت عظیمی در مساجد حضور پیدا می کنند ـ چیست؟

ــ من یک انتقاد کلی به برنامه های مرسوم شب قدر دارم. نظر من این است که هر کسی باید به طور طبیعی در این شب ها عمل کند. سعی نکنید برنامه های فشرده قرآن و دعا داشته باشید؛ سعی تان بر آزار رساندن نباشد؛ بلکه در چهارچوب مشخصی اعمال خود را انجام دهید؛ با مردم باشید؛ سعی کنید در این شب ها به همدیگر کمک کنید. حتی خنده و شوخی هم با عبادت شب قدر منافات ندارد.

ابـنا: یعنی همه نباید یک عمل مشخصی را انجام دهند؟ به عبارت دیگر هر کس به میزان معرفت و توانی خود عبادت کند؟

ــ یک اعمالی هست که خداوند حدود و ثغور آنها را تعیین کرده و همه باید آن را انجام دهند؛ مانند روزه ماه رمضان. لذا کسی نمی‏تواند بگوید من به این روش روزه نمی گیرم؛ نه، این کلیات برای همه ثابت است.

اما برخی اعمال هم بستگی به خود نسان دارد؛ مثل غریزه که در همه افراد وجود دارد ولی روش تربیتی ما آن را تغییر می دهد. توجه کنید که یکی از راه های کمال آدمی قرآن است و بعد احادیث و روایات. گام برداشتن در این مسیر کمال هم به تناسب هر کسی است. ما یک سری دعاهای عمومی مثل “دعای ابوحمزه” داریم. مثل آب و سبزی که غذاهای عمومی هستند و همه می خورند؛ ولی بعضی غذاها هم مخصوص بعضی افراد است و همه هاضمه ها آنها را جذب نمی‏کند. لذا بعضی دعاها فرق دارد. دعای هر کسی مخصوص اوست و برای همین می گویند که این ذکر را فلانی بگوید و بهمانی نگوید.

بنابراین اعمالی مثل “قرآن به سر گرفتن” و “خواندن دعای جوشن کبیر” حتماً باشد؛ ولی می‏توانید مثلاً مکان دعا خواندتان را عوض کنید.

ابـنا: پس نمی‏شود به بهانه برخی نوآوری‏ها اصل عبادات را منتفی کرد؟

ــ یادتان باشد که برای رسیدن به یک گنج، باید جای مشخصی را بکنید تا به آن برسید. اگر جای دیگری را بکنید توقع به دست آوردن گنج را نداشته باشید.

ابـنا: آیا اینگونه عبادات مخصوص مسلمانان است؟

ــ خیر ؛ دیگران هم برنامه هایی برای شب های قدر خود دارند. درست است که قرآن بر سر نمی گذارند ولی به اندازه درک خود، اعمال خاصی انجام می دهند. من سفری به یونان داشتم؛ در شب تولد حضرت مسیح(ع) همه مردم ـ حتی پیرزن و پیرمردها ـ مثل شب های قدر ما بیرون آمده بودند. همه سکوت می کنند و راهب بزرگشان راه می رود و از خدا برایشان سخن می گوید.

ابـنا: آیا قبل از پیامبر(ص) هم شب قدر بوده؟

ــ بوده اما نه به این شکل. در گذشته سال ها و ماه ها به شکل الان نبوده است. در آن زمان بسیاری از افراد هزار سال عمر می کردند. در آن زمان گاهی در هر ماهی یک شب قدر داشتند.

در یک روایتی هست که به پیامبر گفتند کسی هست که هزاران سال عبادت کرده است. خداوند هم به پیامبر(ص) فرمود: من به تو شب قدر را دادم که مطابق آن هزاران سال است.
ابـنا: منظور از هزار شبی که در سوره مبارکه قدر آمده، کدام هزار شب است؟

ــ تفاسیر مختلفی کرده اند؛ اما به نظر من منظور هزار شب دنیایی نیست.

ابـنا: رابطه بین “شب قدر” و “امامت و امام” چیست؟

ــ قرآن کریم در شب قدر بر پیامبر(ص) نازل شد و در هر زمانی بر هر امامی ظهور پیدا می کند. البته قرآنی که بر امامان ظهور پیدا می کند همانی است که قبلا بوده؛ نه اینکه چیز جدیدی باشد.

ابـنا: چه سری است که حضرت امیرالمؤمنین(ع) در این شب ها به شهادت رسیدند؟

ــ وقتی خداوند به افرادی توفیقات زیادی می دهد، مرگشان را هم در زمان خاص قرار می دهد. این ویژگی حضرت علی(ع) است.

ابـنا: منظور از اینکه می گویند “شب قدر، حضرت زهرا است” چیست؟

ــ شاید منظور این باشد که قدر حضرت زهرا مجهول است؛ همانطور که حقیقت شب قدر مجهول است و فرمود: «وما ادراک ما لیله القدر» یعنی شما چه می دانید که شب قدر چیست؟

فاطمه زهرا یک شخصیت بزرگ است و مقام ایشان عظیم است؛ همانگونه که جایگاه شب قدر عظیم است. نه اینکه ایشان همان شب های قدر باشند.

ابـنا: همانطور که می‏دانید بسیاری از جوانان علاقمند به معنویت، در راه رسیدن به عرفان جذب گروه ها و مسلک‏های دروغین عرفان و تصوف می شوند. چرا اینگونه می‏شود؟

ــ جوان باید به باورهایش تکیه کند؛ اما متأسفانه اکنون باور جوانان ما لطمه خورده است. مثلاً به آنها گفته شده که اگر این کار را بکنید به این نتیجه می رسید؛ اما در کنارش به آنها گفته نشده که تحقق بعضی از امور بر اساس حکمت خداست و حتماً اینگونه نیست که فلان عمل، در فلان مدت، فلان نتیجه را بدهد.

بشر در هر چه که نمی فهمد شتاب دارد و می خواهد به آن برسد. جوانان ما باید بدانند که خداوند، حکیم است و خواسته های آنها را زمانی که به مصلحت آنهاست به آنان می دهد، هرچند دیرتر از زمان خواسته آنها باشد.

ابـنا: با تشکر از وقتی که در اختیار ما قرار دادید.

ــ من هم از شما متشکرم و ان شاءلله طاعات و عباداتتان مورد قبول حضرت حق باشد.

به کوشش: مریم اسماعیلی