«اللهمّ لا تؤاخِذْنی فیهِ بالعَثراتِ واقِلْنی فیهِ من الخَطایا والهَفَواتِ ولا تَجْعَلْنی فیه غَرَضاً للبلایا والآفاتِ بِعِزّتِکَ یا عزّ المسْلمین». «خدایا در این روز مرا به لغزشهایم مواخذه مفرما و عذر خبط و خطاهایم را بپذیر و مرا هدف تیر بلا و آفتهای عالم قرار مده به حق عزت و جلالت ای عزت بخش اهل اسلام.»
شرح دعا (۱)« اللهمّ لا تؤاخِذْنی فیهِ بالعَثراتِ »
«خدایا در این روز مرا به لغزشهایم مواخذه مفرما.»

مواخذه انسان بر اساس توانایی

هر انسانی که پا به عرصه دنیا گذارده و در مدت عمر معینی در آن زندگی می کند ،باید در تمام مراحل آن از قوانین و دستورات الهی پیروی نماید، چرا که در غیر این صورت مورد مواخذه و محاسبه الهی قرار می گیرد؛چنانچه ذات اقدسش فرمود:
«ان تبدوا ما فی انفسکم او تغفوه یحاسبکم به الله»(۱)
«و اگر شما (از غرضهای خیر و شر) در دل دارید (به طوری که) آشکار و یا مخفی کنید همه را خداوند در محاسبه شما خواهد آورد.»
و آن به گونه ای است که هر کس در حد توانایی که دارد مسئول اعمال خویش می باشد و بیش از آن بر او تکلیفی نخواهد بود:
«لا یکلف الله نفسا الا وسعها»(۲)
«خداوند هیچ کس را تکلیف نکند مگر به قدر توانایی او.»
چرا که:
«یرید الله ان یخفف عنکم و خلق الانسان ضعیفا»(۳)
«خداوند می خواهد کار را بر شما آسان کند که انسان ضعیف خلق شده است.»
لذا در این روز از خداوند می خواهیم به خاطر لغزشهایی که در طول عمر خویش داریم ما را مواخذه نفرماید . چنانچه در کلام نورانیش می خوانیم:
«ربنا لا تواخذنا نسینا او اخطانا»(۴)
«خدایا ما را بر آنچه که به فراموشی یا به خطا (انجام داده ایم) مواخذه مکن.»

شرح دعا (۲)«واقِلْنی فیهِ من الخَطایا والهَفَواتِ»
«و در این روز عذر خبط و خطاهایم را بپذیر.»

چه کسی غیر خداوند گناهان را می آمرزد

خداوند (عزوجل)بهترین عذر پذیرنده هاست که از بندگان خویش زود، راضی می گردد به طوری که به«سریع الرضا»(۵)«زود راضی می گردد» معروف است و در قرآن بندگان خویش را به سوی رحمت و مغفرت خویش فرا می خواند:
«و سارعوا الی مغفره من ربکم و جنه عرضها السموات و الارض»(۶)
«و به سوی غفران و آمرزش الهی وباغی (بهشتی) که عرض آن آسمان و زمین را فرا گرفته است سرعت بورزید.»

بدون آنکه به بندگان خویش نیازی داشته باشد:
«الله الصمد»(۷)
«خداوند بی نیاز است.»

و این در حالی است که ما غیر از او کسی را نداریم:
«الهی و ربی من لی غیرک»(۸)
«ای خدا و پروردگار من چه کسی غیر از تو برای من می باشد.»

و غیر از او چه کسی می تواند عذر ما را پذیرفته وگناهان ما را بیامرزد:
« وَ مَنْ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ اللَّهُ »(۹)
« چه کسی غیر خداوند(می تواند) گناهان را بیامرزد.»
لذادر این روز از ذات اقدس پروردگارخواستاریم که عذر خبط و خطاهای ما را به لطف و کرمش بپذیرد.
«خداوند ارحم الراحمین است.»

هنگامی که بنده ای از خطا و گناه خویش در پیشگاه ذات یکتا معبود هستی اظهار ندامت و پشیمانی نموده و عذر خواهی نماید،بدون شک خداوند نیز نظر لطف و رحمت خویش را بر آن بنده نمایان ساخته و به سرعت خطا و گناه او را می آمرزد ،چرا که خداوند ارحم الراحمین است. چنانچه امام صادق علیه السلام فرمودند:
« أوحَی اللهُ عزّوجلّ إلی داوودَ النَبیَّ: یا داودُ! إنَّ عَبدی المؤمنَ إذا أذنَبَ ذَنباً ثمَّ رَجَعَ و تابَ مِن ذلکَ الذّنبِ و استَحیا مِنّی عندَ ذِکرِهِ غَفَرتُ لهُ، و أنسَیتُهُ الحَفَظَهَ، و أبدلتُهُ الحسَنَهَ، و لا اُبالی و أنا أرحمُ الراحمین»(۱۰)

«خداوند به داود علیه السلام وحی فرمودند:ای داود اگر بنده ای گناهی را مرتکب شد و بعد هم توبه نمود و از این که آن گناه را ذکر کند ،خجالت کشید،من او را می بخشم و به حافظان عمل دستور می دهم که از یاد آن شخص ببرند و آن را مبدل به حسنه می نمایم چون من ارحم الراحمین هستم.»

شرح دعا (۳)« ولا تَجْعَلْنی فیه غَرَضاً للبلایا والآفاتِ بِعِزّتِکَ یا عزّ المسْلمین».
«و در این روز مرا هدف تیر بلا و آفتهای عالم قرار مده به حق عزت و جلالت ای عزت بخش اهل اسلام.»

نزول بلا بر اثر گناه

برای انسان در هر لحظه از زمان ممکن است براثر خطاها و گناهانی که انجام داده است اتفاقاتی رخ دهد که خود او از آن آگاهی ندارد و کسی که گناه و معصیت الهی را انجام می دهد مستحق عقوبت الهی می گردد که این امر انسان را ملزم می دارد در صورتی که از روی جهالت خطا و گناهانی از او سر زد به سرعت از آن خطا و گناه توبه نموده و از درگاه الهی آمرزش طلب نماید تا اینکه خداوند بلاها و آفتهایی که در انتظار او می باشد را از او دفع نماید. چنانچه امام صادق علیه السلام فرمودند :
«اما انه لیس من عرق یضرب ولانکبه ولاصراع و لامرض الابذنب و ذلک قول الله عزوجل فی کتابه: «و ما اصابکم من مصیبه فبما کسبت ایدیکم و یعفوا عن کثیر»قال: و ما یعفو الله اکثر مما یواخذ به»(۱۱)

«هیچ رگی نزند و هیچ پایی نخورد و درد سر و مرضی پیش نیاید ،مگر به جهت گناهی (که انسان مرتکب شده است)و همین است که خدای عزوجل در کتابش می فرماید:«هر مصیبتی به شما رسد ،برای کاریست که به دست خود کرده اید و خدا از بسیاری هم گذشت می کند»
سپس امام علیه السلام فرمود:آنچه خدا از آن می گذرد ،از آنچه که از آن مواخذه می کند،بیشتر است.»

و امام باقر علیه السلام نیز در حدیثی فرمودند :
«إِنَّ الْعَبْدَ یَسْأَلُ اللَّهَ الْحَاجَهَ فَیَکُونُ مِنْ شَأْنِهِ قَضَاؤُهَا إِلَى أَجَلٍ قَرِیبٍ أَوْ إِلَى وَقْتٍ بَطِی‏ءٍ فَیُذْنِبُ الْعَبْدُ ذَنْباً فَیَقُولُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لِلْمَلَکِ لَا تَقْضِ حَاجَتَهُ وَ احْرِمْهُ إِیَّاهَا فَإِنَّهُ تَعَرَّضَ لِسَخَطِی وَ اسْتَوْجَبَ الْحِرْمَانَ مِنِّی»(۱۲)

«همانا بنده از خدا حاجتی می خواهد که اقتضا دارد ،زود یا دیر برآورده شود(زیرا دعا مشروح بوده و شرایط آن موجد)سپس آن بنده گناهی مرتکب می شود و خدای تبارک و تعالی به فرشته می فرماید:حاجتش را روا مکن و او را از آن محروم دار،زیرا در معرض خشم من درآمدو سزاوار محرومیت من گشت.»

حضرت علی بن موسی الرضا علیه السلام نیز فرمودند :
«کُلَّمَا أَحْدَثَ الْعِبَادُ مِنَ الذُّنُوبِ مَا لَمْ یَکُونُوا یَعْمَلُونَ أَحْدَثَ اللَّهُ لَهُمْ مِنَ الْبَلَاءِ مَا لَمْ یَکُونُوا یَعْرِفُونَ»(۱۳)

«هر چه بندگان گناهان تازه ای را که سابقه نداشته ،ایجاد کنند،خداوند نیز بلاهایی را که سابقه نداشته ،ایجاد می کند.»
لذادر این روز از خداوند به حق عزت بخشی اش به تسلیم شدگان اوامرش خواستاریم که ما را ازتیر بلاهاوآفات عالم که همه در ید قدرت اوست ،نجات بخشد.

نکته ها

۱-خداوند (عزوجل)بهترین عذر پذیرنده هاست که از بندگان خویش زود، راضی می گردد.
۲- برای انسان در هر لحظه از زمان ممکن است براثر خطاها و گناهانی که انجام داده است اتفاقاتی رخ دهد که خود او از آن آگاهی نداشته باشد.

پی نوشتها:
۱- بقره /۲۸۴ .
۲- بقره/۲۸۶٫
۳-نساء/۲۸٫
۴-بقره/۲۸۶٫
۵- قسمتی از دعای کمیل.
۶- آل عمران/۱۳۳٫
۷-توحید/۲٫
۸- قسمتی از دعای کمیل.
۹- آل عمران/۱۳۵٫
۱۰-حدیث قدسی باب هشتم ،ص۱۶۰،ح۱۵۶٫
۱۱-اصول کافی،ج۳،ص۳۷۰،ح۳٫
۱۲- اصول کافی،ج۳،ص۳۷۳،ح۱۴٫
۱۳- اصول کافی،ج۳،ص۳۷۳،ح۲۹٫