ماه مبارک رمضان از راه می‌رسد، ماه صیام و روزه‌داری، ماهی که به طور خاص به خداوند منسوب شده است و با برکت، رحمت و مغفرت همراه است. ماه نزول قرآن، دربردارنده شب با عظمت قدر، ماهی که افضل ماه‌های سال است و روزها و شب‌های آن و ساعات و لحظات آن برترین زمان‌ها می‌باشد.

در این ماه نفس‌ها تسبیح و خوابیدن عبادت است. شقی و بدبخت است کسی که در این ماه با عظمت، مورد غفران و بخشش خداوند متعال قرار نگیرد. هنگام نماز در این ماه، برترین ساعاتی است که خداوند با رحمت  به بندگانش نظر می‌کند و دعا کردن در این لحظات از امتیاز خاصی برخوردار است. ثواب قرائت یک آیه در این ماه معادل یک ختم قرآن است. کسی که یک نماز مستحبی در این ماه بخواند، خداوند برائت از آتش برایش می‌نویسد. ادای نماز واجب هفتاد برابر ثواب، در غیر ماه رمضان دارد. درهای بهشت در اول این ماه باز می‌شود و در آخر آن بسته می‌گردد.

در عظمت و اهمیت روزه، همین بس که از ارکان دین اسلام شمرده شده است.

نکته دیگری که در اهمیت روزه ماه رمضان می‌توان به آن اشاره کرد، کفاره سنگین است، برای کسی که عمدا و بدون عذر روزه نگیرد و عبارت از یکی از این سه چیز می‌باشد:

الف)آزاد کردن برده

ب)شصت روز روزه که سی و یک روز آن باید پشت سر هم باشد.

ج)سیر کردن شصت فقیر

امام سجاد علیه‌السلام به محضر خداوند عرضه می‌دارد: …اللَّهُمَّ اشْحَنْهُ بِعِبَادَتِنَا إِیَّاکَ، وَ زَیِّنْ أَوْقَاتَهُ بِطَاعَتِنَا لَکَ، وَ أَعِنَّا فِی نَهَارِهِ عَلَى صِیَامِهِ، وَ فِی لَیْلِهِ عَلَى الصَّلَاهِ وَ التَّضَرُّعِ إِلَیْکَ، وَ الْخُشُوعِ لَکَ، وَ الذِّلَّهِ بَیْنَ یَدَیْکَ حَتَّى لَا یَشْهَدَ نَهَارُهُ عَلَیْنَا بِغَفْلَهٍ، وَ لَا لَیْلُهُ بِتَفْرِیطٍ…؛ …خداوندا، ماه رمضان را از زمزمه عبادت ما پرساز و شب و روزش را به طاعات ما آراسته گردان. ما را یارى ده که روزهایش را روزه بداریم و شب‌هایش را به نماز و تضرع و خشوع و مذلّت در پیشگاه تو به سحر رسانیم، تا مبادا که روزهایش به غفلت ما و شب‌هایش به سهل انگارى ما شهادت دهند… . صحیفه سجادیه/دعاء ۴۴

امام باقر علیه‌السّلام فرمودند: رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم هنگامى که به هلال ماه رمضان مى‏نگریستند، رو به قبله نموده و دعا مى‏کردند:

اللّهمّ أهلّه علینا بالأمن و الإیمان و السّلامه و الإسلام و العافیه المجلّله و الرّزق الواسع و دفع الأسقام و تلاوه القرآن و العون على الصّلاه و القیام. اللّهمّ سلّمنا لشهر رمضان و سلّمه لنا و تسلّمه منّا حتّى ینقضى شهر رمضان و قد غفرت لنا؛ خداوندا، این ماه را همراه با امنیت و ایمان، و سلامتى و اسلام، و تندرستى شکوه‏مند، و روزى وسیع، و دفع بیماری‌ها، و تلاوت قرآن، و یارى بر نماز و روزه، بر ما نو بگردان. خداوندا، ما را براى ماه رمضان سالم نگه‏دار و آن را نیز براى ما سالم بدار، و آن را از جانب ما بپذیر، تا ماه رمضان در حالى تمام شود که ما را آمرزیده باشى.

آن‌گاه رو به مردم کرده و مى‏فرمود: اى مسلمانان! هنگامى که هلال ماه رمضان ظاهر شد، شیطان‌هاى رانده شده زنجیر مى‏شوند؛ درهاى آسمان، درهاى بهشت‌ها و درهاى رحمت گشوده مى‏شوند؛ درهاى جهنم بسته شده، دعا مستجاب شده و به هنگام هر افطار خداوند آزادشدگانى دارد که آنها را از آتش جهنم آزاد مى‏کند و هر شب منادى ندا مى‏دهد: «آیا سائلى هست؟ آیا استغفارکننده‏اى هست؟ خدایا! به هر خرج‏کننده‏اى عوض و به هر بخیلى تلف، عنایت فرما» و هنگامى که هلال شوال حلول کند، به مؤمنین ندا مى‏کنند: بامدادان براى گرفتن جایزه بروید که آن روز، روز جایزه است. آن‌گاه امام باقر علیه السّلام فرمودند: آگاه باشید! سوگند به کسى که جانم به دست اوست، این جایزه درهم و دینار نیست. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال/صدوق/ص۶۴

امیرالمؤمنین علیه‌السلام از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پرسید که افضل اعمال در این ماه چیست؟ حضرت فرمود: یَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِی هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؛‌ برترین اعمال در این ماه چشم پوشی از حرام‌های الهی و گناه نکردن است. عیون اخبار الرضا/صدوق/ج۱/ص۲۹۷

سعید بن جبیر می‌گوید به ابن عباس گفتم: ثواب کسى که ماه رمضان‏ را روزه‏ دارد و حق آن را بشناسد چیست؟ گفت: اى پسر جبیر! آماده باش تا به تو حدیثى بگویم که گوش‌هایت نشنیده باشد و به دلت خطور نکرده باشد؛ دل خود را براى آن‌چه پرسیدى فارغ کن که آن‌چه خواستى علم اولین و آخرین است. سعید بن جبیر می‌گوید از پیش او آمدم و خودم را براى فردا آماده کردم.

سپیده دم، نزد او رفتم و نماز صبح را اقامه کردم و حدیث را به او یاد آور شدم. رو به من کرد و گفت: بشنو آن‌چه می‌گویم؛ رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرمود: اگر بدانید آن‌چه شما در ماه رمضان دارید براى خدا بیشتر شکر می‌کردید.

شب اول، خدا همه گناهان امتم را از پنهان و آشکار می‌آمرزد و براى شما دو هزار هزار[دو میلیون] درجه بالا می‌برد و پنجاه شهر[در بهشت] براى شما می‌سازد.

روز دوم، خداوند به هر قدمى که در آن روز برداشته‏اید، عبادت یک سال و ثواب پیامبرى از پیامبران را براى شما مى‏نویسد و روزه یک سال را براى شما ثبت مى‏کند.

روز سوم، خداوند به شماره هر مویى که بر بدن دارید، قبّه‏اى در فردوس به شما مى‏دهد که از مروارید سفید ساخته شده و بر بالاى آن دوازده هزار اتاق از نور است و در زیرش نیز دوازده هزار اتاق از نور وجود دارد که در هر اتاقى هزار تخت است و بر هر تختى حوریه‏اى نشسته است و هر روز هزار فرشته بر شما وارد مى‏شود که هر فرشته‏اى هدیه‏اى به همراه دارد.

روز چهارم، خداوند هفتاد هزار کاخ در بهشت جاودان به شما عطا مى‏کند که در هر کاخى هفتاد هزار اتاق و در هر اتاقى پنجاه هزار تخت قرار دارد؛ بر هر تختى حوریه‏اى نشسته است؛ در برابر هر حوریه‏اى هزار کنیز به خدمت ایستاده است که روسرى هر یک از آنان از دنیا و همه آن‌چه در دنیاست بهتر است.

روز پنجم، خداوند هزار شهر در «جنه المأوى» به شما ارزانى مى‏دارد که در هر شهرى هفتاد هزار خانه و در هر خانه‏اى هفتاد هزار سفره و بر هر سفره‏اى هفتاد هزار کاسه و در هر کاسه‏اى شصت هزار نوع غذاست که هیچ کدام به یک دیگر شباهت ندارند.

روز ششم، خداوند صد هزار شهر در «دار السّلام» به شما عطا مى‏کند که در هر شهرى صد هزار خانه وجود دارد، در هر خانه‏اى صد هزار اتاق است، در هر اتاقى صد هزار تخت زرّین قرار دارد که طول هر تختى هزار ذراع است و بر هر تختى همسرى از حوریان بهشتى نشسته است که داراى سى هزار گیسوى بافته شده با مروارید و یاقوت است که هر گیسو را یک صد کنیز در دست دارند.

روز هفتم، خداوند به شما در «جنّه النعیم» پاداش چهل هزار شهید و چهل هزار صدیق عطا مى‏کند.

روز هشتم، خداوند ثوابى مانند ثواب عمل شصت هزار عابد و شصت هزار زاهد به شما مى‏دهد.

روز نهم، خداوند پاداش هزار عالم و هزار معتکف و هزار سرباز مرزبان به شما ارزانى مى‏دارد.

روز دهم، خداوند هفتاد هزار حاجت شما را بر مى‏آورد. خورشید، ماه، ستارگان، چهار پایان، پرندگان و درندگان، هر سنگ و ریگ و هر تر و خشکى و همه ماهیان دریاها و برگ‌هاى درختان براى شما آمرزش مى‏طلبند.

روز یازدهم، خداوند براى شما ثواب چهار حجّ و چهار عمره را که هر حجّى همراه پیامبرى از پیامبران و هر عمره‏اى با صدّیق یا شهیدى به جا آورده شود، مى‏نویسد.

روز دوازدهم، خداوند براى شما مقرر مى‏سازد که گناهانتان را به حسنات تبدیل کند؛ حسنات شما را چندین برابر سازد و در برابر هر حسنه‏اى هزار هزار(یک میلیون) حسنه براى شما بنویسد.

روز سیزدهم، خداوند مانند عبادت اهل مکّه و مدینه را براى شما ثبت مى‏کند و به شماره هر سنگ و کلوخى که میان مکّه و مدینه است، شفاعت نصیب شما مى‏گرداند.

روز چهاردهم، چنان باشید که گویى آدم و نوح و پس از آنان ابراهیم و موسى و پس از آنان داود و سلیمان را ملاقات کرده‏اید و گویى با هر پیامبرى دویست سال خدا را عبادت نموده‏اید.

روز پانزدهم، خدا هر حاجتى از حاجت‌هاى دنیا و آخرت شما را بر مى‏آورد؛ ثواب عمل ایّوب را به شما مى‏دهد و دعایتان را مستجاب مى‏کند. حاملان عرش براى شما آمرزش مى‏طلبند. روز قیامت خداوند چهل نور به شما عطا مى‏کند که ده نور از جانب راست و ده نور از جانب چپ و ده نور از جلو و ده نور از پشت سر شماست.

روز شانزدهم، خداوند این پاداش را به شما مى‏دهد که وقتى از قبر بیرون آمدید، شصت حلّه به شما عطا مى‏کند که بپوشید و ناقه‏اى مى‏فرستد که بر آن سوار شوید و ابرى را روانه مى‏کند که در برابر گرماى آن روز بر سر شما سایه افکند.

روز هفدهم، خداوند بزرگ مى‏گوید: من همه آنان و پدرانشان را آمرزیدم و سختی‌هاى روز قیامت را از ایشان برداشتم.

روز هیجدهم، خداوند به جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و حاملان عرش و کرسى و کرّوبیان فرمان مى‏دهد که براى امّت محمّد صلی الله علیه و ‌آله تا سال آینده استغفار کنند و در روز قیامت خداوند ثواب مسلمانان بدر را به شما عطا خواهد کرد.

روز نوزدهم، هیچ فرشته‏اى در آسمان‌ها و زمین باقى نمى‏ماند، مگر آن‌که از پروردگارش اجازه مى‏گیرد که هر روز به زیارت قبر شما بیاید و با هر فرشته‏اى هدیه و شربتى است.

وقتی روز بیستم تمام شود، خداوند هفتاد هزار فرشته به سوى شما مى‏فرستد تا شما را از هر شیطان رانده‏شده‏اى حفظ کند. براى شما در برابر هر روزه‏اى که گرفته‏اید پاداش صد سال روزه را مى‏نویسد؛ میان شما و آتش دوزخ خندقى قرار مى‏دهد و به شما ثواب کسى را مى‏دهد که تورات و انجیل و زبور و فرقان را تلاوت کرده است. خداوند به شماره هر پرى از پرهاى جبرئیل عبادت یک سال را براى شما مى‏نویسد و ثواب تسبیح عرش و کرسى را به شما عطا مى‏کند و به تعداد هر آیه‏اى در قرآن، هزار حوریه به شما تزویج مى‏کند.

روز بیست و یکم، خداوند قبر شما را هزار فرسخ فراخ مى‏سازد و تاریکى و وحشت را از شما بر مى‏دارد و قبرهایتان را مانند قبور شهیدان قرار مى‏دهد و چهره‏هایتان را هم‌چون چهره یوسف فرزند یعقوب علیهما‌السلام زیبا مى‏کند.

روز بیست و دوم، خداوند فرشته مرگ را همان گونه که به سوى پیامبران مى‏فرستد، به سوى شما نیز مى‏فرستد و ترس نکیر و منکر را از شما بر مى‏دارد و اندوه دنیا و عذاب آخرت را از شما باز مى‏دارد.

روز بیست و سوم، به همراه پیامبران و صدّیقان و شهیدان و شایستگان بر صراط مى‏گذرید و چنان باشید که گویى هر یتیمى را از امّت من سیر کرده و هر برهنه‏اى را از امّت من پوشانده‏اید.

روز بیست و چهارم، هیچ یک از شما از دنیا بیرون نمى‏رود مگر آن‌که جایگاه خود را در بهشت مى‏بیند و به هر یک از شما ثواب هزار مریض و ثواب هزار غریب که در راه اطاعت خدا بیرون آمده‏اند، ارزانى مى‏دارد و پاداش آزاد کردن هزار برده از فرزندان اسماعیل علیه‌السلام را به شما عطا مى‏کند.

روز بیست و پنجم، خداوند هزار قبّه سبز در زیر عرش براى شما بنا مى‏کند که بالاى هر قبّه‏اى خیمه‏اى از نور برپاست و خداوند خطاب مى‏کند: اى امّت محمّد! من پروردگار شمایم و شما بندگان و کنیزان من هستید؛ در سایه عرش من زیر این قبّه‏ها آرام گیرید و بخورید و بیاشامید، گوارایتان باد که هیچ ترسى نخواهید داشت و اندوهگین نخواهید شد. اى امّت محمد! به عزّت و جلالم سوگند که شما را چنان به سوى بهشت بر مى‏انگیزم که گذشتگان و آیندگان همه از شما در شگفت شوند و بر سر هر یک از شما هزار تاج از نور خواهم گذاشت. هر یک از شما را بر ناقه‏اى از نور سوار خواهم کرد که زمام آن از نور است و در آن زمام هزار حلقه زرّین قرار دارد که بر هر حلقه‏اى که بر آن است، فرشته‏اى از فرشتگان گمارده شده و در دست هر فرشته‏اى عمودى از نور قرار دارد، تا این‌که بى‏حساب وارد بهشت شوید.

روز بیست و ششم، خداوند به شما نظر رحمت مى‏افکند و همه گناهانتان را به جز خون‌هایى که به ناحق ریخته و اموالى که به ناروا تصرف کرده‏اید، مى‏آمرزد و خانه شما را هر روز هفتاد بار از غیبت و دروغ و تهمت پاک مى‏گرداند.

روز بیست و هفتم، شما چنان باشید که گویى هر مرد و زن مؤمنى را یارى کرده و هفتاد هزار برهنه را پوشانده و هزار سرباز مرزبان را خدمت کرده و همه کتاب‌هایى را که خداوند بر پیامبرانش فرو فرستاده است قرائت کرده‏اید.

روز بیست و هشتم، خداوند در «جنّه الخلد» صد هزار شهر از نور براى شما بنا مى‏کند؛ در «جنّه المأوى» صد هزار کاخ نقره‌ای به شما ارزانى مى‏دارد؛ در «جنّه النعیم» صد هزار خانه از عنبر خاکسترى رنگ به شما عطا مى‏کند؛ در «جنّه الفردوس» صد هزار شهر به شما مى‏دهد که در هر شهرى هزار حجره است؛ در «جنّه الخلد» صد هزار منبر از مشک به شما ارزانى مى‏دارد که در درون هر منبرى هزار اتاق از زعفران قرار دارد و در هر اتاقى هزار تخت از مروارید و یاقوت نهاده شده که بر هر تختى همسرى از حوریان بهشتى نشسته است.

روز بیست و نهم، خداوند هزار هزار(یک میلیون) محلّه به شما عطا مى‏کند که در هر محلّه‏اى قبّه‏اى سفید رنگ وجود دارد؛ در هر قبّه‏اى تختى از کافور سفید نهفته است که بر هر تختى هزار بستر از دیباى نازک سبز پهن گردیده؛ بر هر بسترى حوریه‏اى آرمیده است که هفتاد هزار حلّه بر تن دارد و سرش داراى هشتاد هزار گیسو است که هر گیسویى با مروارید و یاقوت زینت یافته است.

و زمانی که  سى روز تمام شود، خداوند براى شما در برابر هر روزى که بر شما گذشته است پاداش هزار شهید و هزار صدّیق خواهد نوشت، عبادت پنجاه سال براى شما ثبت مى‏کند، در برابر هر روزى روزه، دو هزار روز براى شما مى‏نویسد و به شماره آن‌چه رود نیل مى‏رویاند درجات شما را بالا مى‏برد و برات آزادى از آتش دوزخ و عبور از صراط و ایمنى از عذاب را براى شما خواهد نوشت… . امالی صدوق/مجلس دوازدهم/ص۴۸

محمد بن مسلم از امام باقر علیه‌السلام نقل می‌کند که فرمود: به راستى براى خداى تبارک و تعالى فرشتگانی است که موکّل به روزه‌داران هستند؛ هر روز ماه رمضان تا پایانش براى آنها طلب آمرزش می‌کنند و هنگام افطار، روزه‏داران را ندا می‌کنند که بشارت باد به شما ای بندگان خدا! اندکى گرسنه شدید و به زودى بسیار سیر می‌شوید، مبارک شدید و مبارک باشید.[این روند هست] تا این‌که شب آخر ماه رمضان ندا می‌کنند: بشارت باد بندگان خدا! خداوند گناهان شما را آمرزید و توبه شما را پذیرفت، نظر کنید که در آینده چگونه خواهید بود. امالی صدوق/مجلس ۱۳/ص۵۴

جابر روایت کرده است که امام باقر علیه‌السلام به او فرمود: اى جابر! هر کس ماه رمضان‏ را درک کند و روزهاى آن را روزه‏ بگیرد و پاسى از شب‌هاى این ماه را به دعا بپردازد، دامن و زبان خود را از آلودگى به حرام نگهدارد، چشمش را از هر چه حرام الهى است بپوشاند و از آزار دیگران بپرهیزد، مانند روزى که از مادر زاده شده است، از گناهان پاک مى‏شود.

مى‏گوید: عرض کردم: فدایت گردم! این چه‏ حدیث نیکویى است. حضرت فرمود: و این چه شرط سختى است! من لا یحضره الفقیه/صدوق/باب فضل شهر رمضان/ج۲/ص۹۸

یکی از نکات مطرح شده  در احادیث پیرامون روزه، این است که باعث تثبیت اخلاص در انسان می‌شود و شاید وجه آن هم این باشد که چون معمولاً روزه‌داری نمایان نیست و کسی که شخص روزه‌دار را می‌بیند متوجه نمی‌شود، روزه است، از این‌رو، روزه‌داری در تقویت اخلاص تأثیر مهمی می‌تواند داشته‌ باشد.

امیرالمؤمنین علیه‌السلام در جایی می‌فرماید: «فَرَضَ اللَّه‏… وَ الصِّیَامَ ابْتِلَاءً لِإِخْلَاصِ الْخَلْق‏…؛ خداوند روزه را برای آزمایش اخلاص واجب کرده است». نهج‌البلاغه/حکم و مواعظ۲۴۴

حضرت زهرا سلام الله علیها در بخشی از خطبه فدکیه می‌فرماید: «…وَ الصِّیَامَ تَثْبِیتاً لِلْإِخْلَاصِ…؛ خداوند روزه را برای تثبیت اخلاص قرار داده است». علل الشرایع/ج۱/ص۲۴۸

على بن ابى طالب علیه‌السلام ضمن حدیثى می‌فرماید: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هیچ مؤمنى نیست که ماه رمضان‏ را فقط برای رضای خدا روزه‏ بگیرد مگر آن‌که خداى تبارک و تعالى هفت صفت را براى او ثابت و لازم فرماید:

اول، آن‌چه از حرام در تنش باشد آب می‌شود.

دوم، به رحمت خدا نزدیک می‌شود.

سوم، کفاره گناه حضرت آدم را داده.

چهارم، خدا سختى مرگ را بر او آسان کند.

پنجم، در روز قیامت از گرسنگى و تشنگى در امان است.

ششم، خدا از خوراک‌هاى پاکیزه بهشت به او می‌خوراند.

هفتم، برگه بیزارى از آتش دوزخ به او می‌دهد.

على علیه السلام عرض کرد یا محمد صلوات الله علیه و آله، راست فرمودى. خصال/صدوق/باب هفت تایی/ ج۲/ص۳۴۶

یونس بن حمّاد رازى نقل کرده است که از امام صادق علیه‌السلام شنیدم که فرمود: «هر کس [عمدا و بدون عذر موجّه شرعى] یک روز از ماه رمضان را روزه نگیرد، روح ایمان را از دست مى‏دهد». ثواب الاعمال و عقاب الاعمال/شیخ صدوق/ص۲۳۶

والحمدلله ربّ العالمین